De gemeenteraad verkiezingen 2014 zijn achter de rug. De herverdeling heeft plaatsgevonden. Het hanengevecht is weer begonnen om de “macht” maar is dat zo terecht?
De gemeentelijke overheid heeft een belangrijke gebiedsfunctie. Maar daar blijft het bij. De duurzame 21e eeuwse gemeenschap is geen eenzijdige overheidtaak (meer) ook al denken sommige partijen of mensen dat nog wel. Daarvoor zijn de maatschappelijke ontwikkelingen te complex, met teveel invloeden van binnen en buitenaf. De maatschappij 3.0 is een cultuur van samenwerking en gedeelde verantwoordelijkheden rondom concrete duurzame doelen.
Daarvoor zijn grote veranderingen nodig die veel eisen van de bestuurders die nu gekozen worden. Zij zullen de transitie moeten waarmaken van een dominante, bureaucratische, machtgedreven overheid naar een participatieve en faciliterende overheid in een coöperatie maatschappij met hogere duurzaam menselijke doelen die politieke en economische belangen overstijgen.
Het gaat niet meer om links of recht
Het niet meer om de kleur van de partij, gefragmenteerde beloftes of eigenbelang van de deelnemers en hun partij aanhangers. Het gaat om grote lokale ontwikkelingen die voortkomen uit wereldwijde uitdagingen (global issues, local solutions, global application) op gebied van integraal menselijkheid en duurzame vooruitgang die een overheid niet alleen aan kan. Het professionele profiel en de menselijkheid van de raadsleden en kandidaat wethouders is doorslaggevend, niet de politieke kleur.
Bepalend voor de gemeentelijke gebiedstoekomst is hun bereidheid en capaciteit vandaag tot transparant en doortastend, multidisciplinair samenwerken aan de grote uitdagingen. Dit gebeurt niet meer op basis van dominantie maar gelijkwaardigheid. Er verandert hierdoor veel voor het hele ambtenaren apparaat, de gemeentelijke werkwijze, enz. Het probleem is dat deze transitie structureel in de weg wordt gestaan door de ouderwetse juridische en operationele verhoudingen die ruim 160 jaar geleden zijn samengesteld en doorontwikkeld. Dit transformeren vergt een uniek bestuursprofiel dat dun is gezaaid. Men levert de macht in voor autoriteit door samen te gaan werken. De raad staat erbij en kijkt ernaar, met een blokkerende mentaliteit of zelfbewustzijn rond grote transformatieve veranderingen.
Stad van Morgen (stichting STIR ) stippelde al in 2009 de grote veranderingslijnen uit die het samen met zelfbewuste bestuurders en ambtenaren in Eindhoven uitprobeerde middels AiREAS, VE2RS en STIR Academy. Veel gemeenten tonen nog moeite met de nieuwe verhoudingen met de lokale bevolking en instanties maar de precedenten zijn positief, noodzakelijk en transformatief. Niet alleen de overheid wordt geraakt door de transformatie, ook alle andere deelnemers moeten zich aanpassen. De een doet dat met meer overtuiging en daadkracht dan de ander. Ook hierin zit een uitdaging waarin vooruitstrevende gemeenschappen kansen ontwikkelen die de conservatieve regios missen. Het is een onstuitbaar proces. Crisissen zullen uiteindelijk zorg dragen voor draagvlak overal. Maar zelfbewuste gemeenschappen nemen het voortouw èn hun kansen.
Hier treft u lijstje van belangrijke veranderingen:
1. Bestuur vanuit oude macht is meer beperkende last dan vooruitstrevende lust.
2. Coöperatie maatschappij in opkomst
3. Toestemmingscultuur op de schop, maakt plaats voor Sustainocratie
4. Alleenrecht over besteding belastinggeld ter discussie
5. Nieuwe juridische basis gebiedsontwikkeling
Ad 1. De macht van de lokale politiek is de laatste decennia erg verminderd. De oude structuur tracht verantwoordelijkheid te blijven dragen door belastingen en bureaucratie te verhogen maar blokkeert ermee de vooruitgang die in de bevolking gaande is. Sommige bestuurders willen wel maar zitten vast in een netwerk van conservatieve belangen en verhoudingen. Hierdoor is veelal de lol van het besturen eraf. De verantwoordelijkheid is te groot en de oude werkwijze te problematisch zodat er nog weinig eer te behalen lijkt.
Er ontstaan bestuurlijke verschillen. De ene wethouder is helemaal voor de autoriteit en kans van doelgericht samenwerken terwijl de andere liever functioneert vanuit besloten machtculturen. Het blijft lastig om BenW, raad, politieke verschillen, conservatieve belangen te betrekken bij vooruitstrevende veranderingen en deze door te voeren. De andere maatschappelijke partijen stellen eisen en willen commitment die de oude Thorbecke cultuur niet kan geven. Het is geen lolletje meer om raad en bestuursfuncties te bekleden terwijl de wereld op zijn kop staat en men ondemocratisch uitgedaagd wordt er verantwoordelijkheid voor te nemen terwijl men er democratisch op wordt afgerekend. Het is een uitdaging die uniek is en van levensbelang. Stad van Morgen nodigt uit om de transformatie aan te gaan en helpt mee.
Ad 2. Er is een transitie gaande waarin verschillende scenario’s zich ontwikkelen. In alle gevallen is lokale politiek en bestuur geen dominante partij meer maar een samenwerkingspartner. Voorbeelden:
* Triple helix: Samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en wetenschap. Deze samenwerking is vooral institutioneel. Dat wil zeggen dat de samenwerkende instanties nog steeds vanuit het oude paradigma van geldafhankelijkheid en macht redeneren. Daarom is men er in Eindhoven op teruggekomen. De belangentegenstellingen wilden te vaak uitmonden in gepolder zonder resultaat.
* Sustainocratie: Hierin staat de mens en milieu centraal met de verschillende instanties (overheid, bedrijven, wetenschap) als instrumentarium voor duurzame ontwikkelingen (global issues, local solutions). AiREAS, VE2RS, enz zijn voorbeelden van moeizame maar succesvolle experimenten die de wereldbelangen inspireren. Sustainocratie hanteert een definitie van duurzame menselijkheid en vooruitgang.
Ad 3. De oude toestemmingscultuur hoort bij de oude dominante overheid. De coöperatie maatschappij verlangt commitment en expertise van de overheid voor gebiedsontwikkeling, hoger doel en bepaalde publieke functies. Het is een faciliterende cultuur waarbij samenwerking gestuurd wordt door het hogere doel van duurzame menselijkheid en vooruitgang, niet partij keuzes noch polderdiscussies of eenzijdige toestemming. Concensus wordt bereikt over prioriteiten en middelen, niet over de richting want die staat vast (duurzame menselijke vooruitgang).
Ad 4. Alleenrecht over besteding belastinggeld is een op te lossen probleem vanuit punt 3. Vandaag nog is een groot deel van de overheid begroting vastgezet in oude aanbestedingen. De vrijheid van handelen is daarom enorm beperkt terwijl de lobby tegen elke verandering druk uit oefent op de beleidstructuren. De coalitie van multidisciplinair samenwerken accepteert geen commitment zonder toegang tot middelen. Het wordt een grote uitdaging om belasting geld in coöperatieve verband te besteden in plaats van eenzijdig.
Ad 5. Bovenstaande geeft tevens aan dat er veel juridische bepalingen uit de oude verzuilde en gefragmenteerde relatie cultuur blokkerend werken in een gedeelde verantwoordelijkheid cultuur. Daar dient verandering in te komen en ook dit gebeurt niet zomaar. 160 jaar van opgebouwde regelgeving transformeer je niet in een keer zonder de maatschappij in chaos te dompelen. De Stad van Morgen heeft de STIR lus geïntroduceerd. Door deze toe te passen ontstaat er een proactief proces. Het verlangt leiderschap van alle betrokken partijen.
Stad van Morgen 